شرک زدایی ظاهری و باطنی (لا و الاّ)
یکی از اهداف مهم انبیای الهی، مبارزه با شرک، شرک زدائی، مبارزه با خدایان دروغین و طاغوتهای درونی و بیرونی انسانهاست.
نویسنده: مهدی نیلی پور
قال الله تعالی:
(و إذ بوَّأنا لابراهیم مکانَ البَیت أن لا تُشرِک بی شیئا...) (1)
«(به خاطر بیاور) زمانی را که جای خانه (کعبه) را برای ابراهیم آماده ساختیم ( و به او گفتیم) چیزی را همتای من قرار نده.»
یکی از اهداف مهم انبیای الهی، مبارزه با شرک، شرک زدائی، مبارزه با خدایان دروغین و طاغوتهای درونی و بیرونی انسانهاست. (و لَقَد بَعَثنا فی کُلِّ اُمّه رَسولاً أنِ اعبُدُواالله واجتَنِبوا الطّاغُوت.) (2)
در کنار این هدف عمومی و مهم، یکی از مهم ترین ارکان پایه گذاری خانه کعبه، شرک زدایی، دعوت به توحید و یگانه پرستی می باشد، چرا که پس از تخلیه و پاک سازی افکار و قلوب و محیط زندگی از شرک و آثار آن، توحید ناب و خالص و عبودیت معنی می یابد.
آیات شریفه ی قرآن شرک را به شدت مذمت کرده اند:
قال الله تعالی: (إن الله لا یَغفِرُ أن یُشرَکَ به یَغفِرُ ما دونَ ذلک لمنٍ یشاء وَ مَن یشرک بالله فَقد ضَلَّ ضلالاً بعیدا.)(3)
«خداوند شرک به او را نمی آمرزد (ولی) کمتر از آن را برای هر کس بخواهد می آمرزد و هر کس برای خدا همتایی قرار دهد، در گمراهی دوری افتاده است.»
(حُنَفاء اللهِ غیر مشرکین بِهِ وَ مَن یُشرِک باللهِ فَکَأَنَّما خَرَّ من السَّماءِ فَتَخطَفُهُ الطَّیرُ أو تَهوی بِهِ الرّیحُ فی مَکانٍ سَحیقٍ. (4)
[(مناسک حج را انجام دهید) در حالی که همگی برای خدا باشد، همتایی برای او قائل نشوید و هر کس همتایی برای خدا قرار دهد، گویی از آسمان سقوط کرده و پرندگان او را می ربایند و یا باد او را به جای دوری پرتاب می کند.]
مظاهر شرک خفی در زندگی ما بسیار است در قرآن و روایات به برخی از آنها اشاره شده است.
«آیا دیدی کسی را که هوای نفسش را معبود خود برگزیده است؟...)
«امام صادق (ع) در پاسخ به پرسش از کمترین مرتبه شرک فرمودند: اینکه کسی رأی و عقیده ای را بدعت گذارد و به خاطر آن حبّ و بغض بورزد.»
«فَلاَ وَ رَبِّکَ لاَ یُؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لاَ یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلِیماً.» سپس فرمود تسلیم باشید.] (8)
چون از امام صادق (ع) درباره ی این جمله ی (نبوی) که شرک نامحسوس تر از حرکت مورچه در شب تاریک بر روی گلیمی سیاه است» سئوال شد، فرمودند: «بنده مشرک نباشد مگر آن گاه که برای غیر خدا نماز بخواند یا برای غیر خدا ذبح کند و یا برای غیر خدای عزوجل دعوت کند.»
و بالاخره در حدیث آمده است:
(کُلُّما شغلک عَنِ اللهَ فَهُوَ صَنَمُکَ.)(12)
«هر چیزی ترا از خدا باز دارد آن بت توست.»
بنابراین حج عبادتی است که بر پایه خداگرایی و تمرین خدامحوری و شستشوی ظاهر و باطن از همه ی مصادیق شرک بنا شده است و به همین دلیل در لبّیک اولیه احرام، به شرک زدایی توجه شده است: «لَبَّیکَ أللّهمَّ لَبَّیک، لَبَّیکَ لا شریک لَکَ لَبَّیکَ»
(و إذ بوَّأنا لابراهیم مکانَ البَیت أن لا تُشرِک بی شیئا...) (1)
«(به خاطر بیاور) زمانی را که جای خانه (کعبه) را برای ابراهیم آماده ساختیم ( و به او گفتیم) چیزی را همتای من قرار نده.»
یکی از اهداف مهم انبیای الهی، مبارزه با شرک، شرک زدائی، مبارزه با خدایان دروغین و طاغوتهای درونی و بیرونی انسانهاست. (و لَقَد بَعَثنا فی کُلِّ اُمّه رَسولاً أنِ اعبُدُواالله واجتَنِبوا الطّاغُوت.) (2)
در کنار این هدف عمومی و مهم، یکی از مهم ترین ارکان پایه گذاری خانه کعبه، شرک زدایی، دعوت به توحید و یگانه پرستی می باشد، چرا که پس از تخلیه و پاک سازی افکار و قلوب و محیط زندگی از شرک و آثار آن، توحید ناب و خالص و عبودیت معنی می یابد.
آیات شریفه ی قرآن شرک را به شدت مذمت کرده اند:
قال الله تعالی: (إن الله لا یَغفِرُ أن یُشرَکَ به یَغفِرُ ما دونَ ذلک لمنٍ یشاء وَ مَن یشرک بالله فَقد ضَلَّ ضلالاً بعیدا.)(3)
«خداوند شرک به او را نمی آمرزد (ولی) کمتر از آن را برای هر کس بخواهد می آمرزد و هر کس برای خدا همتایی قرار دهد، در گمراهی دوری افتاده است.»
(حُنَفاء اللهِ غیر مشرکین بِهِ وَ مَن یُشرِک باللهِ فَکَأَنَّما خَرَّ من السَّماءِ فَتَخطَفُهُ الطَّیرُ أو تَهوی بِهِ الرّیحُ فی مَکانٍ سَحیقٍ. (4)
[(مناسک حج را انجام دهید) در حالی که همگی برای خدا باشد، همتایی برای او قائل نشوید و هر کس همتایی برای خدا قرار دهد، گویی از آسمان سقوط کرده و پرندگان او را می ربایند و یا باد او را به جای دوری پرتاب می کند.]
مظاهر شرک خفی در زندگی ما بسیار است در قرآن و روایات به برخی از آنها اشاره شده است.
مصادیق شرک در آیینه قرآن و روایات:
1. هواپرستی:
قال الله تعالی: (أَرَأیتَ من إتَّخَذَ إلهَهُ هَواهُ...) (5)«آیا دیدی کسی را که هوای نفسش را معبود خود برگزیده است؟...)
2. بدعت گذاری:
قال الصادق (ع): - لَمّا سُئلَ عن أدنی الشرکِ - (مَن إبتَدَعَ رأیاً فَأحَبَّ علیه أو أبغَضَ علیه.) (6)«امام صادق (ع) در پاسخ به پرسش از کمترین مرتبه شرک فرمودند: اینکه کسی رأی و عقیده ای را بدعت گذارد و به خاطر آن حبّ و بغض بورزد.»
3. مخالفت قلبی یا ظاهری با حکم خدا و رسول خدا(ص)
امام صادق (ع) فرمودند: [اگر مردمی خدای یگانه و بی همتا را بپرستند و نماز بخوانند و زکات بپردازند و حجّ بروند و ماه رمضان را روزه بگیرند ولی (از روی اعتراض) به چیزی که خداوند یا پیامبر (ص) ساخته است بگویند: چرا خلاف آن را نساخت؟ یا در دلشان اعتراضی کنند ( و به زبان نیاورند) به سبب آن مشرک شوند. امام آن گاه این آیه (7) را تلاوت کرد:«فَلاَ وَ رَبِّکَ لاَ یُؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکِّمُوکَ فِیمَا شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لاَ یَجِدُوا فِی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلِیماً.» سپس فرمود تسلیم باشید.] (8)
4. خیرات را به غیر خدا نسبت دادن
(امام صادق (ع) در تفسیر آیه ی: (و ما یُؤمن اَکثَرُهم بِاللهِ إلاّ و هم مُشرِکون) «اکثر آنان به خدا ایمان نیاوردند مگر آنکه مشرک باشند» فرمود: مانند اینکه انسان بگوید: اگر فلانی نبود من از بین می رفتم و چنین و چنان می شدم و اگر فلانی نبود خانواده ام نابود می شد، مگر نمی بینی که او با این حرفها در مُلک خدا شریک قائل شده که روزیش می دهد و از او دفاع و دفع گرفتاری می کند!؟ راوی گوید عرض کردم: پس بگوید: اگر خدا به واسطه ی او بر من منّت نمی نهاد از بین می رفتم؟ فرمود: آری، اشکاری ندارد.) (9)5. پیروی از شیطان
امام صادق (ع) در تفسیر آیه ی: «و ما یؤمن اکثرهم...» فرمودند: (یُطیعُ الشَّیطان مَن حَیثُ لا یَعلَمُ فَیُشرِکُ) (10) «ندانسته از شیطان پیروی می کند و بدین سان مشرک می شود.»6. ریا و کار برای غیر خدا
قال الصادق (ع): لمّا سُئِلَ عنِ کون الشّرکِ أخفی مِن دَبیبِ النَّملِ فی اللَّیلَهِ الظَّلماءٍ علی المِسحِ الأسود؟ -: (لا یکون العَبدُ مشرکاً حَتّی یُصَلّی لِغَیرِ الله، أو یَذبَحَ لِغَیرِ اللهِ أو یَدعُو لِغَیرِ اللهِ عَزَّوَ جَلَّ) (11)چون از امام صادق (ع) درباره ی این جمله ی (نبوی) که شرک نامحسوس تر از حرکت مورچه در شب تاریک بر روی گلیمی سیاه است» سئوال شد، فرمودند: «بنده مشرک نباشد مگر آن گاه که برای غیر خدا نماز بخواند یا برای غیر خدا ذبح کند و یا برای غیر خدای عزوجل دعوت کند.»
و بالاخره در حدیث آمده است:
(کُلُّما شغلک عَنِ اللهَ فَهُوَ صَنَمُکَ.)(12)
«هر چیزی ترا از خدا باز دارد آن بت توست.»
بنابراین حج عبادتی است که بر پایه خداگرایی و تمرین خدامحوری و شستشوی ظاهر و باطن از همه ی مصادیق شرک بنا شده است و به همین دلیل در لبّیک اولیه احرام، به شرک زدایی توجه شده است: «لَبَّیکَ أللّهمَّ لَبَّیک، لَبَّیکَ لا شریک لَکَ لَبَّیکَ»
پی نوشت ها :
1. حجّ/ 26
2. نمل/ 36
3. نساء/ 116
4. حجّ/ 31
5. فرقان/ 43
6. میزان الحکمه، ح 9295
7. نساء/ 65
8. میزان الحکمه، ح 9296
9. همان، ح 9309
10. همان، ح 9310
11. میزان الحکمه، ح 9315
12. تفسیر نمونه، ج 13، ص 433
مقالات مرتبط
تازه های مقالات
ارسال نظر
در ارسال نظر شما خطایی رخ داده است
کاربر گرامی، ضمن تشکر از شما نظر شما با موفقیت ثبت گردید. و پس از تائید در فهرست نظرات نمایش داده می شود
نام :
ایمیل :
نظرات کاربران
{{Fullname}} {{Creationdate}}
{{Body}}